Bebeklerde Aşı: Bebek ve Çocuklar İçin Detaylı Aşı Takvimi

Bebeklere uygulanan aşılar, çocuğunuzun ilerleyen yıllarda pek çok ciddi hastalıktan korunması açısından son derece önemlidir. Çocuğunuzun yaşam kalitesini düşürecek hatta kimi durumlarda hayatını tehdit edecek hastalıkların oluşumunu önlemek için yasal prosedür gereği belirlenen aşı takvimine uyulur. Peki bebeklerde aşı takvimi nasıldır, aşı nasıl uygulanır, biliyor musunuz? İşte aşı hakkında bilmeniz gereken tüm detaylar…

Aşı Nedir?

Bağışıklık sistemi, vücuda giren zararlı mikroorganizmaları tanır ve yok eder. Ancak bazı mikroorganizmalar, vücutta bağışıklık sisteminin üstesinden gelebileceğinden daha fazla etki gösterebilir. Aşı sayesinde bağışıklık sistemi; zararlı mikroorganizmaların zayıf formlarıyla erkenden tanışır, nasıl yok edeceğini öğrenir. Aşılanan kişi; yaşamın ilerleyen dönemlerinde bu mikroorganizmalarla karşılaştığında, eğitilmiş bağışıklık sistemi mikroorganizmaların hızlı ve kolay bir şekilde yok edilmesini sağlar.

Aşı Türleri Nelerdir?

Aşılar temel olarak canlı ve ölü aşı olmak üzere ikiye ayrılır.

Canlı aşılarda, patojen (hastalığı sebep olan) organizmanın zayıflatılmış formu aşı içerisinde yer alır.  Aşı içerisindeki patojen, vücutta bağışıklık yanıtı oluşturur ancak hastalık yapıcı etkisi azaltılmıştır. Ülkemizdeki BCG (tüberküloz/verem). OPA (poliomiyelit/çocuk felci), KKK (kızamık-kızamıkçık-kabakulak) ve su çiçeği aşısı canlı aşı sınıfındadır.

Ölü aşının birkaç farklı alt türü vardır. Patojen organizmanın tümünün öldürülmüş halini içeren aşılar tam hücreli aşı olarak adlandırılır. Hepatit A ve inaktive polio aşısı bu tip aşıdır. Patojen mikroorganizmanın sadece belli parçalarını içeren aşılara ise fraksiyone (alt birim) aşı denir. Fraksiyone aşılar da subunit ve toksoid aşı olarak ikiye ayrılır. Hepatit B, pnömokok, Hib, aselelüler boğmaca, meningokok ve grip aşıları subunit tip aşıdır. Toksoid aşılar, patojenlerin vücutta zararlı etki gösterdiği toksinlerinin değiştirilmiş formunu içerirler. Bu form, vücutta hastalık yapmaz ama yeterli bağışıklık yanıtının alınmasını sağlar. Tetanoz ve difteri aşısı toksoid tip aşıdır. 

Bebeklerde Aşı Nasıl Uygulanır?

Bebekler için uygulanan aşı takvimleri, Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenir. Devlet ve şehir hastaneleri, aile hekimlikleri ve özel sağlık kuruluşları, yeni doğan her bebek için önceden belirlenmiş aşı takvimini takip etmek ve uygulamakla yükümlüdür. Bebeğinizin doğduğu günden itibaren uygulanan aşılar, bebeğinizin aşı karnesine işlenir ve bu sayede aşı takibinin dilediğiniz sağlık kuruluşunda sürdürülmesi mümkün hâle gelir. Vatandaşların aşı uygulamalarını reddetme ve çocuğuna aşı yaptırmama konusunda da yasal hakları vardır ancak dünya genelindeki çok sayıdaki uzman, aşıların sağlığa yararlı olduğu ve gerekli aşıları yaptırmayan çocukların ilerleyen yıllarda ölümcül rahatsızlıklarla boğuşma ihtimalinin son derece yükseldiği konularında hemfikirdir.

Çocuk ve Bebeklerde Aşı Takvimi Nasıldır?

Bebeğinize hangi aylarda, hangi aşıların uygulanacağını gösteren bir çizelgedir. Her ülkenin kendine ait bir aşılama takvimi vardır. Türkiye Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan aşı takvimine göre:

• Hepatit B hastalığına karşı koruma sağlayan Hepatit B aşısı; doğumda, 1. ayın ve 6. ayın sonunda olmak üzere 3 doz şeklinde yapılır.
• Tüberküloz (verem) hastalığına karşı koruyan BCG aşısı; 2. ayın sonunda tek doz uygulanır.
• Pnömokokal hastalık olarak adlandırılan pnömoni (zatürre), menenjit ve kan zehirlenmesine neden olabilen pnömokok bakterisine karşı koruyucu olan KPA aşısı; 2, 4 ve 12. ayın sonlarında 3 doz şeklinde verilir.
• Difteri, aselüler boğmaca, tetanoz, inaktif polio ve Hemofilus influenza tip b için koruma sağlana DaBT-İPA-Hib 5’li karma aşı; 2, 4, 6. aylarda ve 18. ayın sonunda tekrar (rapel doz) olacak şekilde yapılır.
• Çocuk felci (poliomiyelit) rahatsızlığından korunmayı sağlayan Oral Polio Aşısı OPA; 6 ve 18. ayın sonunda uygulanır.
• Su çiçeği hastalığını önleyen su çiçeği aşısı; 12. ayın sonundan itibaren uygulanmaya başlanır.
• Kızamık, kızamıkçık, kabakulak hastalıklarından koruyan KKK aşısı; 12 ve 48. ayın sonunda olmak üzere 2 doz şeklinde verilir.
• Hepatit A virüsüne karşı bağışıklık sağlayan Hepatit A aşısı 18 ve 24 ayın sonunda 2 doz olarak yapılır.
• Difteri, aselüler boğmaca, tetanoz ve inaktif polio için koruyucu olan 4’lü karma aşı DaBT-İPA rapel (tekrar) dozu 48. ayın sonunda yapılır.
• Tetanoz ve difteri aşısı; 13 yaşında tekrar doz şeklinde uygulanır. Aşının koruyuculuğu yaklaşık 10 yıldır. Her 10 yılda bir yaptırmak gerekir.

İlk 3 Ayda Hangi Aşılar Uygulanır?

Her bebeğe doğumunu takip eden 24 saat içerisinde birinci Hepatit B aşısı yapılması önerilir. Hepatit B aşılarının ikincisi de yine birinci ayın sonunda uygulanır. Doğumdan sonraki ilk 3 aylık periyot içinde bebeklere verem aşısı adı verilen BCG, beşli karma aşı olarak bilinen DaBT-İPA-Hib aşıları ve bebeği çeşitli enfeksiyonlardan koruyan KPA aşısı uygulanır. Özellikle Hepatit B ve verem, hayati tehlike doğurabilen hastalıklar olduğu için bu aşıların gününde ve zamanında yaptırılması, çocuğunuzun sağlığı için büyük önem arz eder.

3.-12. Aylar Arasındaki Aşı Takvimi Nasıldır?

Bebeklere uygulanması gereken aşılar, 3. aydan sonra da devam eder. 4. ayda beşli karma aşının ve KPA aşısının ikinci dozu verilir. 6. ayda ise Hepatit B aşısının, beşli karma aşı ve KPA aşılarının üçüncü dozları bebeğe enjekte edilmelidir. Altıncı ayda ayrıca çocuk felcinin oluşmasını önleyen OPA aşısının yaptırılması da tavsiye edilir. Bebeğiniz 1. yaşını doldurduğunda kızamık, kızamıkçık ve kabakulak aşıları yapılır. Ayrıca aynı dönemde suçiçeği hastalığına karşı da aşı yapılmalı ve enfeksiyon korumasını sürdürmek için KPA aşısının dördüncü dozu da ihmal edilmemelidir.

13.-24. Aylar Arasında Hangi Aşılar Yapılır?

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen aşı takviminde, 13. ay ile 18. aylar arasında zorunlu tutulan herhangi bir aşı yoktur. Bu süreçte, çocuğunuzun çeşitli sebeplerden dolayı ertelenen aşılarını yaptırabilirsiniz. 18. aydan sonra ise beşli karma aşının ve çocuk felci aşısının tekrarlanması ve Hepatit A aşısına geçilmesi önerilir. Hepatit A aşısı, 24. ay tamamlandıktan sonra da tekrar edilir ve bu sayede çocuğunuzun riskli bir hastalık olan Hepatit’in en tehlikeli iki türüne karşı bağışıklık kazanması sağlanır. 

Aşının Yan Etkisi Var mı?

Bebeklerde aşı kullanımı ve aşı takviminin belirli aylarda sıklaşması, pek çok anne ve babanın endişelenmesine yol açabilir. Aşıların zararlı yan etkilerde bulunduğuna dair iddialar da aileleri korkutan faktörler arasındadır. Resmi olarak tavsiye edilen aşıların, klinik açıdan kanıtlanmış hiçbir kalıcı yan etkisi yoktur. Uygulanan aşılar, türlerine ve dozlarına bağlı olmak koşuluyla bir günlük hafif yüksek ateş, aşının uygulandığı bölgede kızarıklık ve dökülme, geçici halsizlik gibi hafif yan etkiler gösterebilir ve bu durum son derece olağandır. Eğer aşı sonrasında bebeğiniz kusma, halsizlik, ishal, 38 dereceden daha yüksek ateş gibi belirtiler gösteriyorsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız ve acil müdahale talep etmeniz önerilir.

Aşı Sonrası İstenmeyen Yan Etkiler Nelerdir?

Kişi ve toplum bağışıklığının sağlanması, salgınların önüne geçilmesi için çok önemli bir araç olan aşı; her tıbbi ürün gibi vücutta istenmeyen bazı etkilere sebep olabilir. 

Aşı sonrası sık görülen hafif yan etkiler: enfeksiyon yerinde ağrı, şişlik, kızarıklık görülebilir. Ateş, baş ağrısı, kas ağrısı da sık görülebilen etkiler arasındadır. Bu şikayetler genellikle birkaç gün içerisinde geçer.

Aşı sonrası oldukça nadir görülen ciddi yan etkiler olabilir. Bu ciddi yan etkiler genellikle iyi seyirlidir ve kendiliğinden düzelir. Aşıya karşı aşırı alerjik reaksiyon gelişmesi sonucu oluşan anafilaktik şok ciddi bir durumdur. Ancak milyonda 0-1 vaka bildirilmiştir yani oldukça nadir karşılaşılan bir etkidir.

Referans:

https://www.ttb.org.tr/kollar/_asi/userfiles/images/hekim/sunu.pptx

https://asi.saglik.gov.tr/